رفتاردرمانی چیست

رفتاردرمانی یا behavior therapy یک روش نوع روش روان درمانی بسیار موثر برای درمان اختلالات مختلفی مثل مشکلات رفتاری کودک, اختلالات اضطرابی, عادت ها و رفتارهای نادرست و .. استفاده میشود. رفتاردرمانی تمرکز اصلی اش روی رفتار فعلی کودک میباشد و با استفاده از تقویت های مثبت و منفی به رفتار کودک موجب بهبود رفتارها میشود. این روش معمولا در درمان کودکان و نوجوانان استفاده میشود و افرادی که دارای اختلالات رفتاری هستند بسیار سود میبرند. از آنجایی که تعداد زیادی از رفتارهای ما یاد گرفته شده اند پس میتوانند بازآموزی یا اصلاح شوند.

رفتاردرمانی برای چه کسانی مفید است

رفتاردرمانی تکنیکی است که مناسب اختلالات وسیعی میباشد. افرادی که اختلال نقص توجه و بیش فعالی دارند, مشکلات رفتاری شدید دارند, کودکان اوتیسم, افراد دارای افسردگی, اختلالات وسواس و اضطراب, اختلال دو قطبی, اختلال پس از سانحه و .. میتوانند از این تکنیک سود ببرند. تکنیک های رفتاردرمانی به کنترل و کاهش اختلالات روانی کمک میکند و گاهی یک روش مکمل میباشد.

رفتاردرمانی در کودکان اوتیسم

رفتاردرمانی در کودکان اوتیسم به بررسی و ارزیابی دقیق رفتار فعلی کودک میپردازد و بر روی رفتارهایی که باید تغییر کند تمرکز دارد. درمانگران متخصص در این حیطه به افزایش رفتار های مثبت و کاهش رفتارهای منفی میپردازد و مدام مقدار شکست و موفقیت را اندازه گیری میکند و مشخص میکند پیشرفت کودک چقدر بوده است. از آنجایی که اوتیسم مربوط به رشد مغز میباشد و ارتباطات کودک را دچار مشکل میکند, این روش درمانی بسیار موثر میباشد. رایج ترین مداخله برای کودکان دارای اوتیسم ABA میباشد که در این روش کودک مهارت های کاربردی بسیاری مانند ارتباط گیری, مراقبت های فردی و مهارت های بازی و اجتماعی را می آموزد.

رفتاردرمانی در کودکان بیش فعال

رفتاردرمانی برای کودکانی که بیش فعالی دارند بسیار موثر است و باعث کاهش رفتارهای منفی میشود. در رفتاردرمانی کودکان بیش فعال کمک میشود علائم بیش فعالی و رفتارهای هیجانی و بی توجهی خود را مهار کنند, مهارت های سازماندهی و توجه بیشتری را کسب کنند و تعاملات و ارتباطات اجتماعی بهتر و باکیفیت تری را تجربه کنند. همچنین با دادن مشاورات لازم به خانواده درمان موثرتری پیش میرود. رفتاردرمانی به تنظیم قواعد و ساختار محیط نیز میپردازد و با ایجاد یک برنامه روتین ساختارمند و زمان بندی دقیق زیر نظر متخصص به کاهش رفتارهای نابهنجار کودک کمک میکند.

انواع تکنیک های رفتاردرمانی

رفتاردرمانی تکنیک های بی شماری دارد که با توجه به شرایط فرد و ارزیابی و تشخیص درمانگر, بهترین درمان انتخاب میشود. در اینجا به چندین تکنیک پرکاربرد و مهم رفتاردرمانی اشاره ای میکنیم. تقویت مثبت و تقویت منفی, تنبیه, شکل دهی, ژتون ها, نمونه سازی, تمرینات خودکنترلی و نظارت بر  رفتار, مواجهه و قرارگیری در معرض تحریکات, آموزش مهارت های اجتماعی و .. تعدادی از تکنیک های رفتاردرمانی میباشند که توسط فرد متخصص انجام میشود. در تقویت مثبت, رفتارهای مطلوب و خود کودک با پاداش و تحسین تقویت میشود. در تکنیک تقویت منفی, هدف حذف و یا کاهش رفتار نامطلوب است. در تکنیک تنبیه, به ارائه پیامد منفی پس از رفتار غلط می پردازد تا از تکرار آن رفتار نامطلوب جلوگیری شود و یا تعدادش را کمتر کند. در تکنیک شکل دهی, رفتارهایی که به رفتار مطلوب و نهایی نزدیک هستند, تقویت و تشویق میشوند. در تکنیک ژتونی, به ازای بروز رفتارهای مطلوب کودک, ژتون دریافت میکند که پس از جمع آوری ژتون ها میتواند پاداش مطلوب مورد نظرش را دریافت کند. در تکنیک نمونه سازی, فرد به رفتار مطلوب و درست دیگران مثل والدین و اطرافیانش نگاه میکند و الگو میگیرد و تقلید میکند. در تکنیک خودکنترلی و نظارت, کودک را تشویق و حمایت میکنیم تا رفتارهای خودش را ثبت کند و مورد بررسی قرار بدهد و این فرآیند به بالا بردن آگاهی کودک نسبت به خودش و اعمالش کمک میکند. در تکنیک مواجهه, معمولا بیشتر هنگامی است که فرد دچار فوبیا و اضطراب های شدید باشد؛ به طوریکه در این درمان فرد به تدریج در فضایی کنترل شده با آن محرکی که ترس دارد روبرو میشود و کم کم باعث کاهش ترس و فوبیایش میشود. در تکنیک آموزش مهارت اجتماعی, به افزایش و تقویت رفتارها و مهارت های ارتباطی میپردازد و با ارائه بازخورد به افراد می آموزد که چگونه در موقعیت های مختلف عمل کنند.

در نظر داشته باشید که این موارد گفته شده کاملا خلاصه و کوتاه شده هستند و بدون درمانگر و بررسی دقیق رفتار و مشکلات فرد اقدام به اجرای این تکنیک ها نکنید چون در صورت انتخاب اشتباه تکنیک یا اجرای نادرست ممکن است نتیجه معکوس بگیرید.

رفتاردرمانی در منزل

چنانچه به دلایل مختلف مانند سختی در رفت و آمد و مشکلات شدید رفتاری فرد امکان مراجعه به کلینیک به صورت حضوری برای شما سخت میباشد, میتوانید از متخصصان کاردرمان جهت کاردرمانی در منزل اقدام کنید.

اثرات رفتاردرمانی چقدر است

نحوه اثر رفتاردرمانی معمولا به عوامل مختلفی بستگی دارد مانند سن فرد, نوع مشکل, نوع تکنیک و روش اجرا, همکاری خانواده و اطرافیان, زمان مراجعه و … اما در کل اثراتش مثبت است و در تعداد زیادی از اختلالات رفتاری نتایج قابل توجه داشته است. در کل با تکنیک های رفتاردرمانی اصولی هر فردی نسبت به قبل خودش خیلی تغییرات مثبتی میکند اما اینکه این تغییرات چقدر باشد در هر فرد متفاوت میباشد و فرد به فرد متفاوت است.

بهترین زمان مراجعه برای رفتاردرمانی

اینکه چه زمانی برای رفتاردرمانی مراجعه کنید به عوامل گوناگونی بستگی دارد اما همیشه اقدام هر چه سریع تر باشد, نتایج بهتر و موثر تری میتوانید بگیرید. اما چند نکته حائز اهمیت است مانند: اولین نشانه ها کی بروز پیدا میکند, سن فرد و شرایط رشدی, حمایت هایی که از خانواده و مدرسه و اطرافیان دریافت میکند, اختلالات همراه دیگر و درمان هایی که برای آن اختلالات میگیرد, آمادگی فردی خود فرد و میزان اختلالش و .. اما به صورت کلی هنگامی که اولین نشانه های مشکلات رفتاری, عاطفی و .. را دیدید برای رفتاردرمانی اقدام کنید تا از تثبیت رفتارهای منفی هر چه سریع تر جلوگیری کنید.

خلاصه مطالب

این مقاله در کل سعی بر این داشت که شما عزیزان را با رفتاردرمانی آشنا کند و اینکه رفتاردرمانی برای چه افرادی مناسب میباشد و چه زمانی بهترین زمان مراجعه مییاشد. تکنیک های بسیار گوناگونی در این روش درمانی وجود دارد که متخصص مربوطه که کاردرمانگران و روانشناسان میباشند با تخصص و تجربه کافی خود با توجه به شرایط هر فرد تکنیک را انتخاب و اجرا میکنند. در کل بهترین زمان مراجعه به کلینیک هنگامی است که اولین علائم رفتارهای نابهنجار را مشاهده کردید چرا که هر چه دیرتر اقدام کنید این رفتارها بیشتر تثبیت میشوند و تغییرشان سخت تر و زمان بر تر میباشد.