اختلال بلع یا دیسفاژی چیست

دیسفاژی یا اختلال بلع (dysphagia) به اختلالی میگویند که در آن فرد در بلع غذا, مایعات و حتی گاهی بزاق, دچار مشکل و درد میشود. این اختلال میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و در موارد شدید ممکن است باعث خفگی و یا سوءتغذیه ی فرد بشود. این اختلال معمولا پس از سکته مغزی, بیماری های عصبی, سرطان گلو یا مری, رفلاکس معده(GERD), آسیب و یا جراحی در ناحیه گلو یا مری و .. بوجود می آید.  از علائم دیسفاژی میتوان به سرفه یا خفگی هنگام بلع, درد هنگام بلع, احساس گیر کردن غذا, کاهش وزن بدون علت, برگشت غذا یا مایعات از بینی یا دهان, ترس از غذا خوردن و… اشاره کرد. برای درمان اختلال دیسفاژی از درمان توانبخشی گفتار و بلع (گفتار درمان متخصص در حیطه ی بلع), تغییر رژیم غذایی, دارودرمانی و یا در موارد بسیار شدید از لوله ی تغذیه میتوان استفاده کرد.

دیسفاژی انواع مختلفی دارد که به دیسفاژی دهانی حلقی و دیسفاژی مری میتوان اشاره کرد. دیسفاژی دهانی حلقی زمانی است که فرد مشکل در شروع بلع و در دهان و گلو دارد و همچنین دچار سرفه یا احساس گیر کردن غذا در گلو میشود. دیسفاژی مری هنگامی است که احساس گیر کردن در قفسه ی سینه یا پایین گلو که به علت های تنگی مری, رفلاکس معده و … می باشد.

چه عواملی باعث اختلال بلع میشود

مشکل دیسفاژی به علت عوامل مختلفی ایجاد میشود؛ مانند سکته مغزی, بیماری ام اس, پارکینسون, آلزایمر, ALS, فلج مغزی, ضعف در عضلات بلع و .. . همچنین ممکن است گاهی علل ساختاری نیز داشته باشد که این مورد در دیسفاژی مری شایع تر است مانند تنگی مری, سرطان مری, رفلاکس معده, وجود جسم خارجی و .. مورد دیگری نیز وجود دارد که علل عملکردی میگوند مانند اسپاسم ها, خشکی های شدید دهان, عفونت های قارچی و … افرادی که دچار سکته مغزی شدند, بیمارانی که با سرطان دست و پنجه نرم میکنند, بیمارانی که رفلاکس های شدید و زیاد دارند, کودکانی که مشکلات ساختاری یا عملکردی مادرزادی دارند و .. در معرض خطر بیشتری هستند. در کل در بزرگسالان و سالمندان معمولا شایع ترین علت دیسفاژی, سکته مغزی میباشد.

علائم دیسفاژی یا اختلال بلع چیست

علائم این اختلال بستگی به شدت بیماری و نوع آن دارد و بسیار متفاوت میباشد اما در کل به یکسری علائم اشاره میکنیم که بسیار حائز اهمیت هستند و حتما نیاز به پیگیری دارند: احساس گیر کردن غذا در گلو و یا قفسه سینه که از علائم شایع این اختلال میباشد, سرفه و یا خفگی هنگام غذا خوردن, درد موقع بلع, بازگشت غذا و مایعات از دهان و بینی, گرفتگی و خشکی گلو, از دست دادن وزن ناگهانی بدون علت, تب و عفونت های مکرر و ..

همچنین یکسری علائم هستنند که بسیار جدی تر هستند و باید فوری به پزشک مربوطه مراجعه کنید مانند: سرفه های بسیار شدید و مکرر بعد از غذا خوردن, گیر کردن غذا یا مایعات در گلو, از دست دادن وزن ناگهانی, درد خیلی شدید در قفسه سینه هنگام بلع و ..

انواع اختلال بلع یا دیسفاژی چیست

اختلال بلع یا دیسفاژی نیز مانند بسیاری از بیماری های دیگر انواع مختلفی دارد و بسته به نوع آن متخصصان درمان های مختلفی برای آن درنظر میگیرند. ما سه نوع اختلال بلع داریم که به دیسفاژی دهانی حلقی(Oropharyngeal Dysphagia) و دیسفاژی مری(Esophageal Dysphagia) و دیسفاژی عملکردی(Functional Dysphagia) شناخته میشوند.

دیسفاژی دهانی حلقی چیست

در دیسفاژی دهانی حلقی, مشکلات مربوط به ناحیه دهان و حلق و گلو میشود و معمولا به علت اختلالات عصبی یا عضلانی ایجاد میشود و درمان این نوع دیسفاژی با بلع تراپیست( گفتاردرمان متخصص حیطه بلع) انجام میشود. مشخصات این نوع بیماری, مشکل در شروع بلع, سرفه و حس خفگی هنگام غذا خوردن, صدای خر خر پس از بلع, خروج مایعات و غذا از بینی, آسپیراسیون و .. میباشد. شایع ترین علل دیسفاژی دهانی حلقی, سکته مغزی, ام اس, آسیب مغزی, پارکینسون, ALS و .. میبلشد.

دیسفاژی مری چیست

این نوع دیسفاژی, به انتقال غذا در مری مربوط است و اغلب به دلیل اختلالات حرکتی مروی است. معمولا فرد در این نوع دیسفاژی, احساس گیر کردن غذا در پایین گلو, سختی در بلع جامدات و مایعات, بازگشت غذا از مری به دهان, درد موقع بلع و .. میباشد. علت هایش میتواند سرطان مری, مشکلات حرکتی مری, رفلاکس معده و .. باشد. این نوع دیسفاژی معمولا نیاز به تجویز دارو توسط پزشک متخصص میباشد.

دیسفاژی عملکردی چیست

این نوع دیسفاژی معمولا علت ساختاری یا عصبی مشخصی ندارد و گاهی به علت استرس و اضطراب, مشکلات عملکردی عضلات و .. میباشد. علائم نیز ترکیبی از علائم دیسفاژی های دیگر میباشد.

اختلال بلع یا بد غذایی در کودکان 

اختلال بلع یا مشکلات در غذا خوردن در کودکان یکی از مشکلات مهم رشد و تغذیه کودکان میباشد که ممکن است اثرات زیادی روی سلامت جسمی و حتی گفتار کودک بگذارد. علت های مختلفی مانند مشکلات مادرزادی( شکاف لب و کام) و ناهنجاری های مری, فلج مغزی, تاخیر های رشدی, اوتیسم, سندروم ها, نوزادانی که نارس بدنیا می آیند, رفلاکس های معده و.. دارد. معمولا والدین با شکایت از علائمی چون سرفه یا خفگی هنگام شیر خوردن یا غذا خوردن, گریه های طولانی و بی قراری موقع تغذیه, طولانی بودن غذا خوردن, آبریزش دهانی بیش از حد, بازگشت غذا از دهان و بینی, نگه داشتن زیاد غذا در دهان, رشد ناکافی و بالا نرفتن وزن کودک و .. مراجعه میکنند. گفتاردرمانگران متخصص در این حیطه با ازریابی دقیق و بررسی مشکل و علت آن به درمان های مختلف بلع و ارائه تکنیک ها و مشاورات لازم به خانواده و تغییر رژیم غذایی میپردازند.

درمان اختلال بلع و مشکل در غذا خوردن

موثرترین و اصلی ترین روش درمان اختلال بلع دهانی حلقی, گفتاردرمانی میباشد. متخصص گفتاردرمان به ارائه تکنیک ها و تمرینات و درمان تخصصی میپردازد. همچنین تغییر رژیم غذایی و بافت غذا مورد استفاده فرد نیز میتواند بسیار اثر گذار باشد که گفتاردرمان در صورت نیاز مشاوراتی در این خصوص به فرد و خانواده ایشان میدهد. چنانچه فرد در دیسفاژی مری دچار بیماری های زمینه ای مانند رفلاکس, تنگی مری, اختلالات حرکتی مری و .. باشد؛ فرد باید با مراجعه به پزشک متخصص و در برخی موارد دریافت دارو این بیماری را درمان کند. در برخی بیماران نیاز به تجهیزات کمکی مانند لوله های تغذیه(NG tube یا PEG), قاشق های مخصوص, ظرف های مخصوص و ..میباشد.

گفتاردرمانی در اختلال بلع و مشکلات در غذا خوردن

یکی از اصلی ترین و موثرترین روش های درمانی دیسفاژی, گفتاردرمانی میباشد که به بلع درمانی معروف است و گفتاردرمانگر متخصص در حیطه بلع( بلع تراپیست) انجام میدهد. زمانی که دیسفاژی مربوط به دهان و حلق و گلو باشد و علت عصبی عضلانی داشته باشد, گفتاردرمانی بسیار درمان مهمی است. متخصص گفتاردرمان با ارزیابی دقیق بیمار و ارائه برنامه درمانی دقیق متناسب با شرایط بیمار, به درمان اختلال بلع میپردازد. درمانگران به آموزش تکنیک های اصلاحی, تقویت عضلات, بهبود رژیم غذایی, استفاده از وسایل کمکی, آموزش و مشاوره به خانواده و اطرافیان میپردازند. افرادی که سکته مغزی کردند و دچار اختلال بلع شدند, افرادی که بیماری های نورولوژیک دارند, کودکانی که مشکلات مادرزادی یا تاخیر رشدی دارند, بیماران سرطانی و .. برای درمان اختلال بلع و بهبود کیفیت زندگی خود نیازمند خدمات گفتاردرمانی میباشند.

گفتاردرمانی در منزل برای اختلال بلع و مشکلات در غذا خوردن

گفتاردرمانی در منزل برای این نوع اختلال بسیار مفید است؛ چون باعث آرامش و راحتی بیشتر بیمار, صرفه جویی در زمان رفت و آمد, نداشتن سختی در جابجایی و .. میشود. معمولا سالمندانی که سکته مغزی کردند, پارکینسون و یا ام اس و یا ALS دارند, افرادی که محدودیت در حرکت دارند, کودکانی که فلج مغزی هستند و یا دچار ناتوانی جسمی و حرکتی میباشند نیازمند خدمات گفتاردرمانی در منزل میباشند. در این نوع خدمات, گفتاردرمان متخصص با مراجعه به منزل افراد و ارزیابی و بررسی دقیق مشکل, به ارائه مشاورات و برنامه درمانی میپردازد.

بهترین مرکز گفتاردرمانی برای اختلال بلع یا دیسفاژی

بهترین مرکز درمان برای این اختلال, مرکزی است که دارای کادری مجرب از متخصصان گفتاردرمانگران دارای کارت نظام پزشکی در حیطه بلع باشد. همچنین این افراد علاوه بر داشتن تخصص و علم و دانش کافی و آشنایی با به روز ترین و جدیدترین تکنیک های درمانی, باید دارای سابقه کافی در درمان نیز باشند. چنانچه نیازمند خدمات بلع درمانی در کلینیک یا منزل میباشید میتوانید از متخصصان مجرب کلینیک گفتاردرمانی و کاردرمانی مانا بهره مند شوید.

خلاصه مطالب

در این مقاله سعی داشتیم شما عزیزان را با تعریف اختلال بلع یا دیسفاژی آشنا کنیم. علت های مختلفی که باعث این اختلال میشود, انواع مختلف دیسفاژی, علائم دیسفاژی, دیسفاژی در افراد با سنین مختلف, درمان های موجود برای این اختلال از موضوعات مورد بحث این مقاله بود. همچنین اشاره شد که برای دیسفاژی دهانی حلقی, بهترین درمان گفتاردرمانی میباشد. گفتاردرمانی در منزل میتواند بسیار سود بخش برای افراد نیازمند این خدمات میباشد. میتوانید با تماس با متخصصان کلینیک مانا درمان خود را شروع کنید.