اوتیسم چیست

اوتیسم که به آن درخود مانده هم میگویند, یک اختلال رشدی فراگیر است که با مشکلات اصلی در مهارت های ارتباطی کلامی و غیرکلامی, مشکلات رفتاری و عاطفی, حساسیت ها, مشکلات در شناخت و توجه شناخته میشود. این اختلال نسبتا شایع شده است و در جوامع امروزی شیوع بیشتری دارد. اوتیسم اغلب در دوران کودکی تشخیص داده میشود و باعث نگرانی بسیاری از والدین و خانواده ها میشود. بسیاری از کودکان اوتیسم دچار تاخیر در مهارت های ارتباطی و مهارت های اجتماعی هستند. یکی از مهم ترین رفتارهایی که والدین کودکان اوتیسم گزارش میکنند, فقدان علاقه ی این کودکان به ارتباط گیری با مردم و سایر افراد است.

اوتیسم چه علائمی دارد         

افراد دارای اوتیسم معمولا نقص در برقراری ارتباط اجتماعی دارند, همچنین دارای علایق و رفتارهای تکرار شونده, کلیشه ای و محدود هستند. اکثرا در مهارت های گفتاری مشکل دارند و زبان درکی و بیانی دارای تاخیر میباشد. معمولا تماس چشمی ندارند و در درک احساسات و حالات عاطفی دیگران گاهی به مشکل میخورند. ممکن است در واکنش به حس های مختف مانند بویایی, چشایی, لامسه و .. دچار واکنش های غیر عادی شوند که میتواند شامل بیش حسی یا کم حسی باشد. آنها معمولا از تغییرات جزئی ناراحت میشوند و واکنش نشان میدهند. معمولا به نام خودشان تا 12 ماهگی واکنشی نشان نمیدهند و به اشاره به اشیا دور هم ندارند. در کل در نظر داشته باشید علائم طیف اوتیسم از خفیف تا شدید میتواند متغیر باشد و لزوما همه کودکان علائم یکسانی نشان نمیدهند و ممکن است حتی بعضی کودکان اوتیسم برخی از این علائم را نداشته باشند یا علامت های دیگری در سطوح مختلف نشان دهند. پس حتما در صورت شک داشتن به مهارت های رشدی کودکتان از یک متخصص کمک بگیرید.

علت اوتیسم چیست

برای این اختلال عصبی رشدی, علت های مختفی وجود دارد و فاکتورهای بسیار گوناگونی موثرند. ژنتیک طبق شواهد میتواند عامل موثری در بروز اوتیسم باشد. عوامل محیطی نیز مانند آلودگی هوا و عفونت ها در بارداری و .. میتواند ریسک اوتیسم را بالا ببرد. همچنین کمبود یکسری ویتامین ها مانند ویتامین دی و ویتامین ب12 میتواند در افزایش ریسک این اختلال موثر باشد. تفاوت های عملکردی و ساختاری نیز در کودکان اوتیسم دیده شده که یکی دیگر از علل آن میتواند باشد. در کل این اختلال مولتی فاکتوریال میباشد؛ به این منظور که عوامل و علت های مختلفی دست به دست هم میدهند و باعث بروز اوتیسم میشوند.

اوتیسم در کودکان

در برخی کودکان از سن بسیار پایین میتوان به علامت های اوتیسم شک کرد. مثلا اگر یکسری از علائمی که اشاره میشود را مشاهده کردید حتما از متخصص مربوطه راهنمایی بگیرید.

اگر کودکی تا 4 ماهگی غان و غون نداشته باشد یا تا 6 ماهگی خنده اجتماعی نداشته باشد, هیچ واکنشی به اسم خودش تا 12 ماهگی نشان ندهد, وابستگی به پدر و مادرش نداشته باشد و هیچ ارتباط چشمی برقرار نکند. اگر تقلید از دیگران و بازی های وانمودی تا 2 سالگی نداشته باشد, رشد مهارت های زبانی و گفتاری اش تاخیر داشته باشد, اکو ها یا تکرار بی هدف کلمات داشته باشد, علاقه بیشتری به اشیا نسبت به افراد داشته باشد, واکنش های غیر عادی به بو و صدا و نور و لمس و.. داشته باشد.

اگر تا 4 و 5 سالگی توانایی بیان احساسات و عواطف  را نداشته باشد و در تفسیر احساسات دیگران به مشکل بخورد, علاقه ای به بازی با دیگر کودکان نداشته باشد و بجایش با اسباب بازی یا شی خاصی به صورت تکراری یا غیرمعمول و غیر عادی بازی کند, کلماتش یا جملاتش را بارها تکرار کند, جمله سازی نداشته باشد و مهارت های ارتباطی اش رشد به میزان انتظار نداشته باشد, رفتارهای پرخاشگرانه جسمی داشته باشد, حرکات کلیشه ای و رفتارهای تکراری مانند بال بال زدن و تکان دادن دستها داشته باشد, از ضمایر به شکل اشتباه استفاده کند, دچار بیش حسی یا کم حسی باشد و .. .

این علائمی که در بالا ذکر شد لزوما در همه کودکان اوتیسم دیده نمیشود و حتی با شدت های مختلف در کودکان اوتیسم دیده میشود. نکته دیگری که مهم است ذکر شود, این است که هر کودکی اگر این علائم را داشته باشد لزوما اوتیسم نیست چرا که اوتیسم مجموعه ای از علائم را متخصص باید مشاهده کند تا تشخیص بدهد و ممکن است مشکلات دیگر رشدی مانند تاخیر, دیجیتال بیبی و .. باشد پس در صورت مشاهده این علائم در کودکتان سریع نگران نشوید و به متخصص مراجعه کنید.

اوتیسم در کودکان بزرگتر نوجوانان و بزرگسالان

این اختلال, مادام العمر است و حتی اگر از سن کودکی و بسیار پایین تشخیص داده شود و خدمات توانبخشی دریافت کند, امکان اینکه از طیف اوتیسم خارج شود نیست و صرفا ممکن است از سطوح شدیدتر به سطوح خفیف تر تبدیل شوند که همین نیز در کیفیت زندگی فرد بسیار قابل اهمیت و محسوس است.

معمولا در کودکان با سن بالاتر و نوجوانان علائم زیر نشان داده میشود:

معمولا ترجیح میدهند تنها باشند و داشتن تعامل اجتماعی برایشان سخت است و مشکل دارند, بر روال و روتین تکراری تاکید دارند و گاهی علایقی به طور وسواس گونه به شی یا موضوعی دارند, تماس چشمی مناسب ندارند, درک احساسات بقیه افراد و همچنین خودشان برایشان دشوار است.

اگر علائم بسیار شدیدتر باشد و در طیف شدید قرار داشته باشند ممکن است گفتار نداشته باشند, در فعالیت های روزمره مانند دستشویی رفتن و لباس پوشیدن کمک بخواهند, از تغییرات بسیار آشفته شوند و رفتارهای تکانشی شدید داشته باشند, رفتارهای کلیشه ای و تکراری بیش از اندازه نشان دهند و روی برخی غذاها یا اشیائی خاص تاکید سختی داشته باشند و ..

در بزگسالان نیز اگر اختلال خفیف باشد ممکن است فرد در تعامل اجتماعی بدلیل اینکه توانایی درک و تفسیر معانی, احساسات و رفتار طرف مقابل را ندارد دچار مشکلاتی شود. همچنین ممکن است از تغییر امور روزمره اش دچار ناراحتی شود و یکسری حساسیت ها و رفتارهای کلیشه ای و محدودی نشان بدهند. اگر هم بزرگسال اختلال شدید اوتیسم داشته باشد ممکن است حتی گاهی به کلام نرسد یا خیلی محدود باشد. لازم به ذکر است که برخی افراد دارای اختلال اوتیسم مهارت گفتاری و زبانی بدست نمی آورند و از کودکان بدون کلام به بزرگسالان بی کلام تبدیل میشوند.

گفتار کودکان اوتیسم

همانطور که در بالا ذکر شد, گفتار کودکان اوتیسم هم ممکن است بسیار مختلف باشند و از بی کلام تا مشکلاتی بسیار جزئی در گفتار مشاهده میشود. نکته ای که در مورد مهارت های ارتباطی و گفتار کودکان اوتیسم لازم به ذکر است این است که هر چه زودتر مداخلات توانبخشی در این کودکان شروع شود و از سن پایین آغاز شود, احتمال رسیدن به سطح بالاتر در گفتار و درک و شناخت کودک بیشتر میشود. امر رشد زبان و گفتار در کودکان مبتلا به اوتیسم با چالش ها و مشکلاتی روبرو میباشد. این کودکان اکثرا در روند رشد طبیعی گفتار قرار نمیگیرند و دارای تاخیر هستند و این تاخیر با کودکانی که صرفا دچار تاخیر گفتاری هستند متفاوت است. تاخیر در گفتار کودکان اوتیسم همراه با سایر مهارت های ارتباطی و اجتماعی میباشد. گاهی ممکن است کودک دارای اوتیسم شروع به گفتار مانند  بقیه کودکان عادی بکند ولی از سن خاصی در گفتار و زبان پسرفت داشته باشد. پس گفتار کودکان اوتیسم بسیار متغیر است و سطوح مختلفی دارد و حتما لازم است زیر نظر متخصص گفتاردرمان, کودک درمان مخصوص خودش را دریافت کند.

مشکلات حسی در کودکان اوتیسم

این مشکلات بسیار شایع در افراد اوتیسم است. میتواند شامل مشکلات در حس های مختلف مانند بوها, صداها, لامسه, تعادل و وستیبولار, حس عمقی و داخلی, نور و.. باشد. این افراد معمولا دارای مشکلات بیش حسی و یا کم حسی هستند و برخی هم ترکیبی از هر دو مشکل را دارند. اگر کودک دارای بیش حسی باشد معمولا نسبت به صداها یا بو ها و طعم ها و یا نور های شدید واکنش زیادی نشان میدهند و دچار اضطراب میشوند. اگر دچار مشکلات کم حسی باشند, ممکن است بخواهند حس بیشتری از محیط دریافت کنند مثلا با لمس افراد یا اشیا و یا تکان دادن خودشان به جلو و عقب, ایجاد صداهای بلند, جذب شدن به نورهای زیاد و .. سعی در تحریک کردن حواس خود دارند.

این حساسیت ها از هر نوعی باشد چه کم حسی و چه بیش حسی و چه ترکیب باشد؛ مشکلات و چالش هایی در زندگی روزمره خود فرد اوتیسم و اطرافیانش بوجود می آورد و حتما نیاز به تعدیل شدن توسط کاردرمان متخصص در این حیطه دارد.  این مشکلات حسی هم که گفته شد میتواند در سطوح مختلف از شدید تا خفیف خودش را نشان دهد.همچنین این افراد نیاز به حمایت و درک شدن دارند.

حرکات کلیشه ای در کودکان اوتیسم

معمولا کودکان اوتیسم یکسری رفتارهای کلیشه ای و تکراری از خود نشان میدهند. از این عوامل میتوان به تکان دادن بدن یا دست ها به صورت سریع و بال بال زدن, تکرار کردن کلمات یا عبارات و صداها و .. باشد. این رفتارها به صورت های مختلف کلامی و غیرکلامی نشان داده شوند. همچنین در کودکان مختلف بسیار متفاوت است و از حرکات ریز تا درشت و از ساده تا پیچیده ممکن است تفاوت داشته باشد. هر کدام از رفتارهای کلیشه ای که کودک اوتیسم نشان میدهد درمان مخصوص خودش را دارد و برای محدود شدن یا حذف آن نیاز به متخصص گفتاردرمان و کاردرمان بسته به کلیشه مورد نظر است.

درمان اوتیسم

امروزه برای اوتیسم هیچ درمان قطعی و صد درصدی نیست. تمامی هدف توانبخشی در رابطه با کودکان اوتیسم این است که علائم را کاهش بدهد و توانایی های فرد را افزایش دهد که منجر به کیفیت زندگی بهتری برای این افراد بشود. برای هر فرد ما نیازمند دستورالعمل و درمان مخصوص و شخصی سازه شده با درنظر گرفتن تمامی نقاط قوت و ضعف ها و چالش ها و مشکلات فرد و اطرافیانش هستیم. بنابراین هیچگاه یک روش درمانی که برای یک کودک اوتیسم به کار میرود لزوما برای فرد دیگر دارای اوتیسم کارساز نیست. درمان اوتیسم یک درمان جامع با تمرکز بر تمامی مهارت های ارتباطی و گفتاری و حرکتی و شناخت و .. میباشد و نیازمند کار تیمی میباشد که متخصصان کاردرمان و گفتاردرمان این فرآیند را برعهده دارند.

در حال حاضر درمان های متنوعی برای اوتیسم وجود دارد که شامل رویکردهای رشدی, تحلیل رفتاری, رویکرد آموزشی, رویکرد اجتماعی و ارتباطی و .. میباشد؛ اما بسیار مهم است که زیر نظر متخصص گفتاردرمان و کاردرمان درمان مناسب با شرایط و علامت های کودک خودتان انجام شود چرا که توجه به علائمی که کودک نشان میدهد و متمرکز شدن بر بهبود آن علامت بسیار مفید میباشد.

دارو در اوتیسم

در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان اوتیسم وجود ندارد. اگر به تشخیص روانپزشک کودک شما نیاز به دارو برای کاهش و کنترل برخی علائم داشت؛ میتوان استفاده کرد اما به خاطر داشته باشید درمان کامل دارویی وجود ندارد. معمولا برای کودکان اوتیسم, ریسپیریدون و یا آریپیپرازول تجویز میشود که کمک میکند تا کودک مشکلات پرخاشگری و تغییرات خلقی ناگهانی را کمتر تجربه کند. همچنین در کاهش تحریک پذیری هم میتواند موثر واقع شود.

خلاصه متن

هدف این مقاله, آشنایی شما عزیزان با اختلال اوتیسم و علائم آن در سنین مختلف,علل آن, رفتارهای آن و همچنین درمان های موجود برای این اختلال بود. همانطور که اشاره شد؛ این اختلال که رشدی عصبی میباشد دارای سطوح بسیار مختلفی است و اصطلاحا به آن طیف اوتیسم گفته میشود که از طیف خفیف تا طیف شدید را شامل میشود. همچنین علائم و رفتارها نیز بسیار متفاوت در افراد اوتیسم نشان داده میشود و هر فردی نیازمند درمان مخصوص علامت و رفتار خودش را دارد. در این زمینه متخصصان گفتاردرمان و کاردرمان بسیار ماهر و تخصصی برنامه درمانی مشخصی را برای فرد اوتیسم شخصی سازی و اجرا میکنند. پس هر چه زودتر برای افزایش کیفیت زندگی فرد دارای اوتیسم و اطرافیانش اقدام کنید.